عباس عطار متولد ۱۳۲۳ در شهر خاش استان سیستان و بلوچستان است. او تحصیلات ابتدایی خود را در ایران به پایان رساند و در ده سالگی برای ادامهی تحصیل به انگلستان رفت.
او از همان کودکی به عکاسی علاقه داشت و اولین عکسهای خبری خود را نیز در ۱۴ سالگی از استقلال الجزایر گرفت.
عباس عطار در ۲۶ سالگی، عکاسی مشهور بود و عکسهای خبریاش در مجلات معتبر دنیا به چاپ میرسید. او در بسیاری از بزرگترین اتفاقات تاریخی جهان حضور داشت . عکسهای سیاه و سفید او، مانند تاریخی مصور از اتفاقات بزرگ تاریخ معاصر است.
ایران، اتیوپی، مکزیک، شیلی، کوبا، بنگلادش، افغانستان، پاکستان، ترکیه، آفریقای جنوبی، لبنان، ایرلندشمالی و… از جمله کشورهایی هستند که عباس با دوربین” لایکا”ی خود در آنها به عکاسی پرداخته است.
عباس عطار در سنین جوانی پس از انقلاب اسلامی ایران
سرِ مجسمهی صدام حسین پس از سرنگونی رژیم بعثی عراق
حرفهی عکاسی
از اتفاقات تاریخی که توسط عکسهای عطار ثبت شدند میتوان جنگ ایرلند شمالی در اواخر دههی ۱۹۶۰، مسابقهی میان محمدعلی کلی و جورج فورمن در سال ۱۹۷۴، مبارزات ضد آپارتاید در آفریقای جنوبی و از همه مهمتر، انقلاب اسلامی ایران را نام برد.
عباس عطار عکاسی را از سنین نوجوانی و در الجزایر شروع کرد.
نکتهی مهم در مورد این عکاس مشهور این است که همیشه تاکید داشته که تنها عکسهایش دیده شوند و او را از روی آثارش بشناسیم. او حتی از به کار بردن نام خانوادگیاش هم استقبال نمیکرد و ترجیح میداد همه او را به نام عباس بشناسند. امروز هم در منابع خبری معتبر جهان، عباس عطار تنها با نام عباس شناخته میشود.
مبارزهی محمدعلی کلی و جورج فورمن
او در مصاحبهای میگوید: "همهی دنیا من را با نام عباس میشناسند و همین برای من کافی است. اگر بیوگرافی من را بخوانید میبینید که من یک عکاس به دنیا آمدهام. یک عکاس به نام عباس".
دلیل اصلی علاقهمند شدن او به عکاسی مهاجرت به الجزایر همراه خانواده بود. زمانی که آنها به الجزایر رفتند، او 11 سال داشت و انقلاب آزادی این کشور در جریان بود و عباس تمام سالهای این انقلاب را در آنجا زندگی کرد.
وضعیت نگرانکنندهی مردم در حاشیهی انقلاب بافرا
عباس عطار در مورد انتخاب عکاسی به جای نوشتن در حوزهی خبر گفته است:
"من ابتدا به خبرنگاری علاقهمند شدم و از ۱۸ سالگی نیز خبر و مقاله مینوشتم. پس از مدتی متوجه شدم که از تلاش کردن برای اصلاح عکسها و ضبط تصاویر، بیش از نوشتن لذت میبرم.عکاس همیشه باید در صحنه باشد در صورتی که نویسنده میتواند پس از اتفاق وارد محل شود و حتی متنی بهتر بنویسد. میتوانم بگویم که عکاسی زندگی من است."
درگیریها در ایرلند شمالی
بازگشت به ایران
در سال ۱۹۷۱ (۱۳۵۰ شمسی) و ۷ سال پیش از پیروزی انقلاب ایران به زادگاهش بازگشت. او به عنوان یک عکاس و نه یک توریست به ایران آمد و هنوز خود را ایرانی میدانست. در آن سالها عکسهای مختلفی از ایران و زندگی اجتماعی در آن ثبت کرد و مدتی را نیز در سفرهای انتخاباتی به همراه امیرعباس هویدا به سرتاسر ایران سفر کرد.
عباس در کنار امیرعباس هویدا
او بار دیگر ایران را ترک کرد و سال بعد در ۱۹۷۷ علاقهی بالای او در زمینهی عکاسی خبری، باعث شده که برای ثبت مهمترین اتفاق تاریخ معاصر ایران، به کشورش بازگردد. البته عباس پیش از انقلاب ایران به تصویربرداری از اتفاقات روز جامعه و زندگی در حال صنعتی شدن ایران نیز مشغول بود.
کارگر کارخانهی ایران خودرو
عباس مگنوم در مورد تصاویر ثبت شده از فرآیند صنعتی شدن ایران گفته است:
"من پیش از انقلاب از جتهای فانتوم و کاخها عکس میگرفتم، ولی در عین حال، میخواستم آثار روند صنعتی شدن را هم نشان دهم. از مردم فقیری که به شهرها میآمدند تا شغل پیدا کنند و در نهایت در حلبیآبادها زندگی میکردند."
کارگر کارخانهی ارج در حال صرف نهار
یکی از تصاویر به یادماندنی عباس از دوران صنعتی شدن ایران، کارگری را در کارخانهی ارج نشان میدهد که در حال صرف نهار است. او از میان تعداد بسیار زیاد تصاویری که از این کارخانه ثبت کرده، عکس کارگری در حال خوردن آبگوشت را انتخاب کرد تا زندگی سادهی ایرانی را در کنار پیشرفت صنعتی به تصویر بکشد.
محمدرضا پهلوی در کنار اعضای دولت در کنفرانس خبری
او در تصویری شاه را در حال صحبت در کنفرانس خبری نشان میدهد که اعضای دولت با احترام پشت سر او ایستادهاند. این تصویر عموما با تصویری از شاه در رژهی سربازان مقایسه میشود که با وجود پوشیدن لباس نظامی و ظاهر قدرتمند، چهرهای نگران دارد. این دو، تصاویر ماندگار عباس از محمدرضا پهلوی پیش از انقلاب اسلامی ایران هستند.
کنتاکت عکاسی از شاه در رژهی نظامی
انقلاب اسلامی ایران و دوران پس از آن
یکی از تصاویر جاودانهی عباس ، مربوط به آتش زدن تصویر محمدرضا پهلوی است که بخشی از آن، روی جلد مجلهی تایم در نوامبر سال ۱۹۷۸ چاپ شد.
تصویر ثبت شده توسط عباس عطار روی جلد مجلهی تایم - ۱۹۷۸
مردم در حال سوزاندن تصویر شاه
بیشتر عکسهای عباس از انقلاب اسلامی ایران نشاندهندهی خشونت در حال جریان در آن زمان هستند و میتوان از سبک تصویربرداری او اینگونه برداشت کرد که عباس، مخالف خشونت در مبارزات بوده است.
مامور ساواک که توسط نیروهای انقلابی بازداشت شده است
عباس پس از انقلاب اسلامی نیز چند سالی را در ایران ماند و علاوه بر عکسبرداری از شخصیتهای سیاسی و حوادث نظامی مانند شورشهای قومیتی در کردستان و اهواز، از زندگی عادی مردم نیز تصاویری را ثبت کرد. یکی از پروژههای مهم عطار، عکاسی از دروازه غار، یکی از فقیرنشینترین مناطق تهران است.
دروازه غار
عباس عطار در سال ۱۳۵۸ به عکسبرداری از دروازه غار تهران پرداخت. او هیچگاه تمایلی به عکسبرداری از معتادان نداشت، ولی در این پروژه تصویری از این بخش جامعه ثبت کرد و دلیل آن را نیز ناتوانی در حذف آنها از محلهی دروازه غار بیان کرد.
مدرسهای در دروازه غار
پروژههای جهانی
عباس عطار چند سال پس از انقلاب اسلامی ، ایران را ترک کرد.
اولین پروژهی او در شهر مکزیک اتفاق افتاد. او در مسافرتی به این کشور تصاویری از زندگی اجتماعی مردم ثبت کرد وداستان زندگی آن ها را بهصورت تصویری بیان کرد.
مراسم اعلام شروع بهکار دولت موقت مهندس بازرگان
عباس عطار در سال ۱۹۸۵ به طور رسمی عضو آژانس عکس مگنوم شد.
این آژانس عکاسی که در سال ۱۹۴۷ تاسیس شده، از اولین آژانسهای عکاسی در جهان است که به طور کامل توسط اعضا (عکاسان) اداره و مدیریت شده و به هیچ سازمان و دولتی وابسته نیست. هدف اصلی تاسیس مگنوم نیز عکاسی حرفهای خبری به کمک عکاسان منتخب در سرتاسر جهان است. عباس عطار از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱، رئیس دورهای این آژانس بود.
مسلمانان در مراسم حج
عطار در مدت ۱۷ سالی که در ایران حضور نداشت، دو پروژه در مورد ادیان اسلام و مسیحیت انجام داد. او از نگاهی خبری به این دو دین و رفتار پیروان آنها پرداخت و برخی اختلافات و درگیریهای نظامی آنها را نیز به تصویر کشید. او سالهای زیادی را به عکاسی خبری در سرتاسر جهان و تحقیق روی ادیان اختصاص داد.
این عکاس مشهور ایرانی در سال ۱۳۷۶ شمسی پس از ۱۷ سال بار دیگر به ایران بازگشت و بار دیگر به ثبت تصاویر اجتماعی و خبری پرداخت. ولی در سفر دوم به ایران نیز زمان زیادی در کشور نماند و ایران را ترک کرد.
ازدحام جمعیت و غش کردن یک جوان در مراسم اولین سالگرد انقلاب اسلامی ایران
عباس عطار در طول دوران زندگی هنری خود به آموزش عکاسان نیز پرداخت و شاگردان موفقی را پرورش داد. به عقیدهی او عکاس باید لحظه را زندگی کند و از صرف زمان زیاد برای یافتن لحظهی مناسب ثبت تصویر خسته نشود.
عباس کیارستمی در حال انتخاب صحنهی فیلمبرداری فیلم "طعم گیلاس"
عباس عطار تعصب خاصی رو کنتاکتهای عکاسی (نگاتیوهای خام دوربین عکاسی) خود داشت. کنتاکتهای او که عکسهایی از سال ۱۹۶۵ تا ۲۰۰۸ (زمان شروع استفاده از فناوری دیجیتال) را شامل میشوند، در انبار اختصاصی موسسهی مگنوم قرار دارند. او معتقد بود این نگاتیوها یادداشتهای دستنویس او هستند. به همین دلیل عباس هیچگاه اجازه نداد که این کنتاکتها اسکن شده و در اینترنت منتشر شوند.
تصویر سه زن و یک موتورسیکلت - پارادوکس سنت و مدرنیته در ایران
کتابهای متعددی از عباس عطار، شامل عکسهای او چاپ شده است.
عباس در ۲۵ آوریل سال ۲۰۱۸ (پنجم اردیبهشت ۱۳۹۷ شمسی) در سن ۷۴ سالگی در پاریس بر اثر سرطان از دنیا رفت.
توماس دورزاک، رئیس کنونی آژانس عکس مگنوم، احترام خاصی برای عباس عطار قائل است و پس از مرگ او در سخنرانی اختصاصیاش گفت:"او یکی از ستونهای مگنوم و پدرخواندهای برای نسل جوان عکاسان ما بود که از همهی اتفاقات مهم جهان از جمله جنگها، بحرانها، انقلابها، تحولات و اعتقادات در جریان، تصویر ثبت کرده است. درگذشت او موجب ناراحتی عمیق همهی ما شده است. امیدوارم خداوند و فرشتههای همهی ادیان مورد تحقیق او، از عباس استقبال کنند"
اصغر فرهادی در پشت صحنهی فیلم "گذشته"